Dnia 16 sierpnia 2023 r. Sejm podjął uchwałę o rozpatrzeniu części poprawek Senatu do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (dalej: „Projekt Ustawy”). Przyjęte brzmienie projektu, procedowanego jako druk sejmowy nr 3191¹, uwzględnia zatem częściowo sejmowe sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka z 16 sierpnia 2023 r², którym komisja wniosła o przyjęcie całości poprawek Senatu (poprawki nr 1-21), zawartych w uchwale Senatu z 29 lipca 2023 r.
 
Powyższe przybliża nas do ostatecznego przyjęcia przez Sejm Projektu Ustawy, którego celem jest wdrożenie:
 
1. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1151 z dnia 20 czerwca 2019 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek (Dz. Urz. UE L 186/80 z 11.07.2019, str. 80–104);
2. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek (Dz. Urz. UE L 321 z 12.12.2019, str. 1–44).
 
Prowadzenie przez Sejm i Senat prac nad Projektem Ustawy w okresie wakacyjnym należy ocenić pozytywnie z uwagi na fakt, iż zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 2019/2121 jej wprowadzenie w życie winno nastąpić do 31 stycznia 2023 r. W tym kontekście należy dodać, że art. 16 Projektu Ustawy w obecnym brzmieniu przewiduje, że ustawa zasadniczo miałaby wejść w życie 15 września 2023 r. Ustawodawca dopuści się zatem blisko dziewięciomiesięcznego opóźnienia we wdrożeniu regulacji europejskich.
 
Przechodząc do treści zmian przewidzianych w Projekcie Ustawy, należy wskazać, że obejmują one m. in. szerokie zmiany regulacji dotyczących reorganizacji spółek prawa handlowego w oparciu o przepisy Kodeksu spółek handlowych (przekształcenia, podziały oraz połączenia) w zakresie operacji transgranicznych jak również pewne zmiany w zakresie operacji krajowych.
 
Nowe typy operacji transgranicznych
 
Obecnie kwestię transgranicznego łączenia się spółek reguluje Tytuł IV, Dział 1, Rozdział 2¹ Kodeksu spółek handlowych, który dopuszcza transgraniczne łączenie się spółek kapitałowych (spółka z o.o. oraz spółka akcyjna) jak również spółki komandytowo akcyjnej. Aktualne brzmienie ustawy Kodeks spółek handlowych nie przewiduje jednocześnie możliwości transgranicznego podziału oraz przekształcenia spółki prawa handlowego.
 
Powyższe zmieni się wraz z wejściem w życie Projektu Ustawy, który przewiduje m. in.:
1. wprowadzenie instytucji podziału transgranicznego spółek kapitałowych oraz spółki komandytowo-akcyjnej, poprzez dokonanie zmian w art. 528 i kolejnych Kodeksu spółek handlowych³;
2. wprowadzenie instytucji przekształcenia transgranicznego spółki kapitałowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej, poprzez dokonanie zmian w art. 551 k.s.h. i kolejnych Kodeksu spółek handlowych⁴.
 
Podział transgraniczny
 
Dodany w Projekcie Ustawy art. 550⁵ k.s.h. przewiduje, że podział transgraniczny będzie mógł być dokonany przez przeniesienie majątku spółki dzielonej na spółkę nowo zawiązaną albo spółki nowo zawiązane. Wykluczone będzie zatem dokonanie podziału transgranicznego przez przeniesienie majątku spółki dzielonej na spółkę już istniejącą. W konsekwencji w przypadku wejścia Projektu Ustawy w życie podział transgraniczny będzie mógł polegać na podziale:
 
1. przez zawiązanie nowych spółek, na które przechodzi cały majątek spółki dzielonej za udziały lub akcje nowych spółek, które obejmą wspólnicy spółki dzielonej (podział przez zawiązanie nowych spółek);
2. przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na nowo zawiązaną spółkę albo spółki za udziały lub akcje spółki albo spółek nowo zawiązanych lub spółki dzielonej, które obejmą wspólnicy spółki dzielonej (podział przez wydzielenie);
3. przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na nowo zawiązaną spółkę albo spółki za udziały lub akcje spółki albo spółek nowo zawiązanych, które obejmie spółka dzielona (podział przez wyodrębnienie).
 
Przekształcenie transgraniczne
 
Do przekształcenia transgranicznego zasadniczo odpowiednio zastosowanie znajdą przepisy regulujące Przekształcenie spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową⁵, jakkolwiek Projekt Ustawy wprowadza w tym względzie szeroki katalog przepisów szczególnych (projektowane art. 580¹ – 580¹⁷ k.s.h.).
 
Jako szczególne cechy przekształcenia transgranicznego można przy tym wskazać fakt iż:
 
1. co oczywiste z założenia musi wiązać się z przeniesieniem co najmniej siedziby statutowej przekształcanej spółki do państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;
2. przekształceniem tego rodzaju nie będzie mogła być objęta spółka, której celem jest zbiorowe inwestowanie kapitału pozyskanego w drodze emisji publicznej, działająca na zasadzie dywersyfikacji ryzyka oraz której jednostki uczestnictwa są na żądanie ich posiadaczy odkupywane lub umarzane bezpośrednio lub pośrednio z aktywów tej spółki.
 
Wprowadzenie instytucji przekształcenia transgranicznego pozwoli przekształcić spółkę prawa polskiego w spółkę prawa innego państwa członkowskiego, bez konieczności wcześniejszego przeprowadzenia likwidacji spółki prawa polskiego. Na konieczność zaimplementowania takiego rozwiązania do polskiego porządku prawnego wskazał Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 25 października 2017 r., sygn. C-106/16 (Wyrok TS z 25.10.2017 r., C-106/16, postępowanie wszczęte przez POLBUD – WYKONAWSTWO SP. Z O.O., W LIKWIDACJI, ZOTSiSPI 2017, nr 10, poz. I-804.), w którego uzasadnieniu TS wskazał, iż „uregulowanie, które wymaga przeprowadzenia likwidacji spółki, może utrudniać, a nawet uniemożliwiać dokonanie transgranicznego przekształcenia spółki. Stanowi ono zatem ograniczenie swobody przedsiębiorczości (zob. podobnie wyrok z dnia 16 grudnia 2008 r., Petruhhin, C-210/06, EU:C:2008:723, pkt 112, 113)”.
 
Podział przez wyodrębnienie jako nowa instytucja w prawie krajowym
 
Projekt Ustawy wprowadza również nową instytucję w krajowym porządku prawnym w zakresie podziału spółek prawa handlowego. Obecnie Kodeks spółek handlowych jako formy podziału spółek przewiduje: (i) podział przez przejęcie, (ii) podział przez zawiązanie nowych spółek, (iii) podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki, (iv) podział przez wydzielenie. Proponowane nowe brzmienie art. 529 § 1 pkt k.s.h. przewiduje możliwość przeprowadzenia dodatkowo podziału przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę albo spółki za udziały lub akcje spółki albo spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmuje spółka dzielona (podział przez wyodrębnienie). Jak wskazano wyżej omawiana forma podziału (w ograniczonym zakresie, gdyż z pominięciem wykorzystania w nim spółki / spółek istniejącej lub istniejących) znajduje również zastosowanie do podziału transgranicznego.
 
Wprowadzenie tego rozwiązania do porządku krajowego podwyższa swobodę krajowych spółek prawa handlowego rozważających podjęcie czynności reorganizacyjnych. O ile podział przez wydzielenie pozwala bowiem obecnie na częściowe wyodrębnienie majątku spółki dzielonej w zamian za udziały w spółce nowo powstałej lub już istniejącej, to udziały te przypadają nie spółce dzielonej, lecz jej wspólnikom. W przypadku podziału przez wyodrębnienie udziały te obejmie natomiast sama spółka dzielona.
 
Niejako na marginesie należy wskazać, że w uzasadnieniu rządowego projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (druk 3191) „zapewnienie neutralności podatkowej podziału przez wyodrębnienie na gruncie ustawy o CIT będzie wymagało, aby zarówno majątek przejmowany na skutek podziału, jak również majątek pozostający w spółce dzielonej stanowił zcp” (Zorganizowana Część Przedsiębiorstwa)⁶.
 
Projektowane zmiany należy ocenić pozytywnie. Niewątpliwie zwiększą one mobilność polskich spółek na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państw-stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.
 
Autor: Paweł Postolko – senior associate w Kancelarii SKP.
 
_______________
 
¹ Aktualny tekst projektu dostępny jest pod adresem: https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=3191
² Druk sejmowy nr 3552.
³ Projekt ustawy przewiduje dodanie art. 528 § 11 k.s.h., zgodnie z którym „Spółkę kapitałową i spółkę komandytowo-akcyjną można podzielić na dwie albo więcej spółek mających formę wymienioną w załączniku II do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie niektórych aspektów prawa spółek, utworzonych zgodnie z prawem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa- strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym i mających siedzibę statutową, zarząd główny lub główny zakład na terenie Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, pod warunkiem że co najmniej dwie ze spółek uczestniczących w podziale podlegają prawu różnych państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw-stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (podział transgraniczny)”.
⁴ Projekt ustawy przewiduje dodanie art. 551 § 11 k.s.h., zgodnie z którym „Spółka kapitałowa oraz spółka komandytowo-akcyjna mogą być przekształcone w spółkę zagraniczną mającą formę wymienioną w załączniku II do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie niektórych aspektów prawa spółek, podlegającą prawu państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym i mającą siedzibę statutową, zarząd główny lub główny zakład na terenie Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, z jednoczesnym przeniesieniem co najmniej siedziby statutowej do tego państwa (przekształcenie transgraniczne)”.
⁵ Z zastrzeżeniem, ze w przypadku transgranicznego przekształcenie spółki komandytowo-akcyjnej stosuje się odpowiednio odpowiednie zastosowanie znajdzie również art. 574 k.s.h.
⁶ Por. strona 64 uzasadnienia.