Projekt ustawy o ochronie sygnalistów – wdrożenie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Na co powinni przygotować się pracodawcy w związku z możliwym wejściem w życie ustawy w 2024 roku?
 
Temat ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (zwanej potocznie „ustawą o ochronie sygnalistów”) mającej na celu implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii już od kilku lat budzi zainteresowanie wśród małych, średnich i dużych przedsiębiorców i rodzi w tym środowisku wiele pytań co do nowych obowiązków względem pracowników oraz procedur wymaganych do wprowadzenia przez prawo unijne w ww. materii.
 
Podstawowe założenia Dyrektywy 2019/1937
 
Celem Dyrektywy 2019/1937 jest objęcie szczególną ochroną osób zgłaszających naruszenia prawa dotyczące:
 
1. zamówień publicznych;
2. usług, produktów i rynków finansowych;
3. przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
4. bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
5. bezpieczeństwa transportu;
6. ochrony środowiska;
7. ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
8. bezpieczeństwa żywności i pasz;
9. zdrowia i dobrostanu zwierząt;
10. zdrowia publicznego;
11. ochrony konsumentów;
12. ochrony prywatności i danych osobowych;
13. bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
14. interesów finansowych skarbu państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
15. rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publiczno-prawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych.
 
Przedmiotowa dyrektywa w artykule 4 jako osoby dokonujące zgłoszenia, które powinny podlegać szczególnej ochronie kwalifikuje nie tylko pracowników, ale również m.in. osoby współpracujące w oparciu o umowy b2b, wspólników, członków organów zarządzających osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej czy osób pracujących pod nadzorem wykonawców, podwykonawców i dostawców. Szerszy katalog przewiduje polski ustawodawca w projekcie ustawy, co zostanie dokładniej omówione poniżej.
 
Celem zapewnienia ochrony osobom, o których mowa powyżej Państwa członkowskie zobowiązane są do ustanowienia regulacji prawnych, które nałożą na podmioty w sektorze prywatnym oraz publicznym obowiązek ustanowienia stosownych procedur i wewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń przez tzw. „sygnalistów”. Ponadto dyrektywa przewiduje obowiązek równoczesnego ustanowienia przez Państwa członkowskie tzw. zewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń, co w istocie sprowadza się do konieczności powołania stosownego organu lub instytucji, który będzie przyjmował, weryfikował i podejmował działania następcze w związku z otrzymywanymi od „sygnalistów” zgłoszeniami.
 
Głównym założeniem wprowadzenia ochrony na zasadach określonych powyżej jest zapobiegnięcie działaniom odwetowym względem „sygnalistów”, których mogłyby się dopuścić podmioty ich zatrudniające (np. pracodawcy lub zleceniodawcy) w związku z ewentualnym zgłoszeniem naruszenia prawa w wymienionych wyżej obszarach.
 
Zgodnie z treścią dyrektywy, co do zasady obowiązek wprowadzenia wewnętrznych procedur (kanałów) zgłoszeń powinien obejmować podmioty publiczne oraz podmioty prywatne zatrudniające co najmniej 50 pracowników.
 
Państwa członkowskie zostały zobowiązane do implementacji dyrektywy:
 
1. do dnia 17 grudnia 2021 roku – w przypadku podmiotów w sektorze prywatnym zatrudniających co najmniej 250 pracowników, a także w sektorze publicznym;
2. do dnia 17 grudnia 2023 roku – w przypadku podmiotów w sektorze prywatnym zatrudniających od 50 do 249 pracowników.
 
Mimo wyżej wskazanych dat ww. do chwili obecnej założenia Dyrektywy nie zostały wprowadzone do polskiego porządku prawnego, niemniej jednak projekt ustawy wdrażającej przepisy unijne jest już w bardzo zaawansowanym stadium, dlatego zachęcamy do śledzenia prac nad projektem i podjęcia już dzisiaj kroków niezbędnych do dostosowania procedur i organizacji pracy w Państwa firmach.
 
Wkrótce poinformujemy Państwa o postępach prac polskiego ustawodawcy i planowanych zmianach w przepisach prawa pracy.
 
Autor: Szymon Szuksztul – Senior associate w Kancelarii SKP.